Het ontstaan van de hond

Honden stammen af van de wolf. Inmiddels is de hond waarschijnlijk de diersoort met de meeste fysieke variatie.^[1] We kennen bijvoorbeeld Chi Hua Hua’s van 1,5 kilo tot een Deense Doggen van bijna 90 kilogram. De lichaamsbouw, kop, oren, staart, vacht kent vele variaties. Hoe kan het dat al deze verschillende typen honden van dezelfde soort wolf afstammen?

De hond (Canis lupus familiaris) is een roofdier uit de familie van de hondachtigen (Canidae). DNA onderzoek wijst uit dat de Euraziatische grijze wolf de voorouder is van gedomesticeerde honden. Van daaruit is de hond geëvolueerd naar een diersoort met vele verschillende verschijningen. Honden zijn waarschijnlijk de diersoort met de meeste fysieke variatie.^[2] We kennen bijvoorbeeld kleine hondenrassen zoals de Chi Hua Hua die 19 cm hoog en 1,5 kilo kan zijn. Er zijn grote hondenrassen zoals de Deense Dog die wel 107 cm hoog en bijna 90 kilogram kunnen worden. En er zijn honderden hondenrassen die er tussen in liggen qua hoogte, gewicht en uiterlijk.

De vorm van het de kop, schedel, neus en lichaamsbouw van honden kunnen sterk variëren. Er zijn honden met tiporen, knoporen, rozenoren, hangende oren, kurketrekkeroren, lobvormige oren en meer. Ook de staart kent vele variaties: zwaardstaarten, otterstaarten, sikkelstaarten, ringstaarten en krulstaarten. We kennen daarnaast honden met onder andere korte en lange beharing, krulhaar, ruwhaar en zelfs naakthonden. Hoe kan het dat al deze verschillende typen honden van dezelfde wolvensoort afstammen?

Waar komt de hond vandaan?

Honden stammen af van de wolf. Wolven zijn zeer intelligente roofdieren die jagen in georganiseerde roedels. Ze hebben grote hersenen, een grote schedel en lange, krachtige kaken. De kaken bestaan uit grote tanden en kiezen waarmee ze door botten en vlees  kunnen snijden. Aan de voorkant van hun gebit zitten hoektanden, waarmee ze een prooi kunnen vastgrijpen. De wolf veranderde heel erg toen het de ‘protodog’ werd.^[3] Naar schatting gebeurde dit zo’n 35.000 jaar geleden. Er zijn fossielen die suggereren dat hondachtige dieren al meer dan 30.000 jaar bestaan.^[4]

Een deel van de Euraziatische grijze wolven heeft zichzelf getemd. Deze groep wolven begon mensen te tolereren en ging leven in de buurt van mensen. Ze aten voedselresten die mensen weggooiden.^[5] Deze wolven evolueerden zich tot de ‘protodog.’ “De hersenen en de schedel werden kleiner. Waarschijnlijk gebeurde dit omdat het zoeken naar voedsel niet zoveel hersenactiviteit nodig had, als het jagen op prooidieren met een georganiseerde roedel. De protodog had de dodelijke tanden en kiezen van een roofdier ook niet nodig. De snuit werd ook korter. Het lichaam werd een stuk kleiner: de protodog hoefde immers geen grote prooidieren neer te halen. De protodog evolueerde naar een steeds kleiner lichaam. Dit gebeurde tot het lichaam nog maar de grootte had van 2/3 van het lichaam van de wolf. De wolf was geëvolutioneerd in een wezen dat qua uiterlijk er heel erg uitzag, als de hond die we vandaag kennen.”^[6] Genetische onderzoeksgegevens suggereren dat honden ongeveer 15.000 jaar geleden verschenen. 

Domesticatie van honden

Domesticatie is het proces van toenemende wederzijdse afhankelijkheid tussen mens en dier. Dit proces gaat gepaard met mutaties: veranderingen in erfelijke eigenschappen. De eerste resten van de gedomesticeerde hond die zijn gevonden komen uit het vroege Neolithicum. Het Neolithicum wordt ook wel de nieuwe Steentijd genoemd. Dit is een prehistorische periode die circa 10.000 voor Christus begon.^{[7] [8]} De domesticatie van honden vond in verschillende gebieden over de hele wereld plaats. In het oosten van China begon dit al zo’n 34.000 jaar geleden. In Europa gebeurde dit zo’n 15.000-16.000 jaar geleden. In het Midden-Oosten lijkt de domesticatie zo’n 13.000 jaar geleden te zijn begonnen. De eerste functie van de hond was het dienen als waakhond, daarna jachthond en als vleesproducent.^[9]

Ontstaan hondenrassen en kruisingen

In de loop van de jaren ontstonden er steeds meer variaties in het uiterlijk van de hond. Ondanks dat er zoveel variatie is in hondenrassen, is er toch maar 20% DNA variatie met de wolf. Een klein aantal genen zorgt dus voor een grote variatie. De grote verschillen bij honden zijn o.a. ontstaan doordat mensen gingen fokken op bepaalde eigenschappen of functies. Zo kwamen er hondenrassen met goede eigenschappen voor de jacht, voor het drijven van vee, voor erfbewaking, voor speurwerk of om oorlogen mee te voeren. Deze eigenschappen werden aan de volgende generaties doorgegeven. Daardoor zijn honden van bepaalde rassen, zonder training te hebben gekregen, eerder geneigd specifiek gedrag te vertonen, passend bij de functie die deze rassen van oorsprong hadden. Daarnaast is er gefokt op bepaalde uiterlijke kenmerken van honden, waardoor de variatie in het uiterlijk van honden steeds groter is geworden. Kortom, mensen combineren het uiterlijk en gedrag van enkele bestaande hondenrassen. Dat werd gedaan door te fokken met reuen en teven met gewenste combinaties. Na 2-3 generaties kan een nieuw hondenras al ontstaan.^[10]

De oudste hondenrassen zijn de Shar-Pei, Chow Chow, Akita, Shiba, Basenji, Siberische Husky, Alaska Malamute, Afghaanse Windhond en Saluki.^[11] Dit zijn hondenrassen die over de hele wereld zijn ontstaan. De de Shar-Pei en Chow Chow komen van oorsprong uit China.^{[12, 13]} De Akita en de Shiba komen uit Japan.^{[14, 15]} De Siberische Husky komt oorspronkelijk uit Siberië.^[16] Dit is een groot gebied in Noord-Azië dat voor het grootste deel is gelegen in het Aziatische deel van Rusland. De Alaska Malamute vindt zijn oorsprong in Alaska.^[17] Alaska is een staat van de Verenigde Staten, gelegen in het Noord-Oosten van Noord-Amerika. De Afghaanse Windhond is ontstaan in Afghanistan^[18] en de Saluki komt uit Iran.^[19] De Basenji is een Afrikaanse hond, die zijn oorsprong in Congo heeft.^[20] Inmiddels zijn er meer dan 400 gestandaardiseerde hondenrassen wereldwijd.

De wereld van hondenrassen

Fokkers en rasverenigingen

Tegenwoordig zijn er vele organisaties en mensen wereldwijd die zich bezighouden met het fokken van honden. Zo zijn er vele fokkers die zich bezighouden met het fokken van honden. Er zijn zowel hobby fokkers, professionele fokkers als broodfokkers. Daarnaast zijn er rasverenigingen die de belangen van één of enkele specifieke hondenrassen behartigen. Er zijn grote en kleine, landelijke en regionale, actieve en minder actieve rasverenigingen. De activiteiten die rasverenigingen bijvoorbeeld kunnen uitvoeren, zijn: het organiseren van wandelingen, clubdagen, dekreuen parades, nestinventarisaties, gedragstesten en onderlinge wedstrijden.

Kennelclubs

Verder zijn er ook vele kennelclubs in elk land. Zij houden zich op nationaal niveau bezig met de belangen van het fokken van hondenrassen. Ze organiseren daarnaast hondensporten en hondenshows. Denk hierbij aan (internationale) kampioenschapsprijzen op gebied van schoonheids- en werkkampioenschappen. In bijna ieder land is er slechts één toonaangevende kennelclub. Die houdt zich bezig met alles wat te maken heeft met het fokken en houden van rashonden. In Nederland is dat de Raad van Beheer en in België de Koninklijke Maatschappij Sint-Hubertus. Rasverenigingen, fokkers, kleinere kennelclubs zijn vaak aangesloten leden bij deze toonaangevende kennelclubs.

Kynologenclubs, hondenscholen en Federatie Hondensport Nederland (FHN)

Vroeger vond het opvoeden en trainen van honden in eerste instantie plaats bij traditionele, regionaal gerichte Kynologenclubs. Ze zijn erkend door de Raad van Beheer en van oudsher erg gericht op rashonden. Vaak waren honden zonder stamboom niet welkom in de lessen. De Kynologenclubs hadden een gesloten karakter, maar daar begint verandering in te komen. Niet-rashonden worden tegenwoordig ook toegelaten. Bij Kynologenclubs (KC’s) werken vaak vrijwilligers.

Tegenwoordig zijn er ook commerciële hondenscholen. Sinds 1992 is er Federatie Hondensport Nederland (FHN) opgericht, waar hondenscholen, verenigingen en stichtingen zich bij kunnen aansluiten op het gebied van Gedrag en gehoorzaamheid, Behendigheid/, Flyball en Apporteersport. Er worden onderlinge competities georganiseerd op gebied van deze vier hondensporten. Hier mogen dus ook honden zonder stamboom aan meedoen.

Fédération Cynologique Internationale (FCI)

Naast de nationale kennelclubs zijn er nog op internationaal niveau overkoepelende kennelclubs. Veel landen aangesloten bij de kennelclub Fédération Cynologique Internationale (FCI). Groot-Brittannië  is echter aangesloten bij zijn kennelclub: The Kennel Club. Australië en de Verenigde Staten hebben meerdere toonaangevende kennelsclubs. De bekendste overkoepelende kennelclub van de Verenigde Staten is de American Kennel Club (AKC). Tussen deze overkoepelende kennelclubs zijn er verschillende visies en werkwijzen. Zo erkent de FCI momenteel zo’n circa 344 rassen. The Kennel Club erkent momenteel circa 221 rassen (220) en de American Kennel Club (AKC) erkent circa 193 rassen.

Zowel Nederland als België zijn aangesloten bij de FCI. Dit betekent dat er in deze landen momenteel zo’n circa 344 rassen worden erkend. De FCI deelt deze hondenrassen in, in tien hondenrasgroepen. Deze hondenrasverdeling is samengesteld op basis van de functie, eigenschappen en globale overeenkomsten van deze hondenrassen.

Rasgroep 1: Herdershonden en veedrijvers
Rasgroep 2: Pinschers en Schnauzers, Molossers, Berg- en Sennenhonden
Rasgroep 3: Terriërs
Rasgroep 4: Dashonden
Rasgroep 5: Spitzen en Oertypen
Rasgroep 6: Lopende Honden en Zweethonden
Rasgroep 7: (Voor) Staande Jachthonden
Rasgroep 8: Niet-staande Jachthonden
Rasgroep 9: Gezelschapshonden
Rasgroep 10: Windhonden

Samenvattend

In dit artikel geven we een introductie in het ontstaan van de hond. We hebben het kort gehad over de afstamming van de hond, domesticatie van honden en het ontstaan van hondenrassen en kruisingen. Daarnaast hebben we de wereld van hondenrassen in kaart gebracht: van fokkers, rasverenigingen, kennelclubs, Kynologenclubs, commerciële hondenscholen en Federatie Hondensport Nederland (FHN) tot aan de Fédération Cynologique Internationale (FCI).

Er is natuurlijk nog veel meer hierover te leren. PawFive biedt een Workshop Hondenrassen waarin we nog meer inzoomen op verschillende hondenrassen. We bespreken waar diverse hondenrassen van oorsprong voor gefokt zijn. We kijken naar de  invloed van een ras heeft op de eigenschappen, behoeftes en training van de hond. In welke opzicht is het trainen van een Berner Sennen anders dan het trainen van een Labrador Retriever? Hoe kunnen hondeneigenaren daar rekening mee houden?
Natuurlijk worden de effecten van het oorspronkelijke ras op een kruisingen ook meegenomen. Dit kan bijdragen aan de kennis over je hond, wat je in huis hebt gehaald en wat je van je hond kan verwachten. Ook voor mensen die zich oriënteren op de aanschaf van een hond is deze workshop uiteraard erg interessant. Wil je meer leren over honden en hondenrassen? Neem eens een kijkje bij onze Workshop Hondenrassen.

Meer informatie over diverse hondenrassen kan je o.a. vinden op:
https://www.hondencentrum.com/hondenrassen/