Hondentaal [Begrijpen & Spreken]

Veel mensen beseffen het niet, maar hun kunnen wel degelijk ‘praten.’ Dat doen ze uiteraard niet zoals mensen door middel van woorden. Om te communiceren gebruiken honden lichaamstaal. Hierbij maken ze gebruik van hun lichaam. Denk aan o.a. lichaamshouding, mimiek, ogen, bek, oren, staart, vacht, geur en spierspanning. Daarnaast zetten ze gedrag en geluiden in om te communiceren. Hond vertellen zelfs veel, als je hondentaal leert begrijpen.

Honden communiceren door middel van lichaamstaal. Hierbij maken ze gebruik van hun:

  • Lichaamshouding
  • Lichaam*
  • Gedrag
  • Stress signalen
  • Geluiden

*Honden vertellen veel met hun mimiek, ogen, bek, oren, staart, vacht, geur en spierspanning.

Elementen van lichaamstaal

Om hondentaal te leren begrijpen zal je iets moeten weten over al die elementen en wat ze betekenen. Daarna zal je kijken naar alle elementen samen om te begrijpen wat de hond vertelt. Als je alles weet van lichaamshoudingen, maar onbekend bent met de stress signalen en de betekenis van geluiden die honden maken, zal je onvoldoende begrijpen wat de hond zegt. De kans is groot dat je vaak de verkeerde conclusie zal trekken. Eén element zegt namelijk onvoldoende. Het is dan alsof je op basis van één puzzelstukje een conclusie trekt over hoe de hele puzzel eruit ziet. Je hebt alle puzzelstukjes nodig om een duidelijk beeld te krijgen.

Context

Daarnaast is context ook belangrijk om te begrijpen wat een hond zegt. Met context wordt bedoeld: de totale omgeving waarin iets zijn betekenis krijgt. Dit betekent dat je pas een conclusies kan trekken over de lichaamstaal van een hond, als je rekening houdt met de omgeving waarin de hond zich bevindt. Een simpel voorbeeld is bijvoorbeeld een bibberende hond. Bibberen en trillen kan vele betekenissen hebben. Honden kunnen bibberen als ze het koud hebben, als ze erg bang zijn of een situatie erg spannend vinden.

Bibbert deze hond van de kou of omdat hij het spannend vindt dat de mensen over hem heen hangen?

Om te bepalen wat het bibberen betekent kijk je natuurlijk eerste naar alle andere puzzelstukjes: de houding van de hond, de rest van zijn lichaam (hoe staan de oren, staart, ogen, bek etc.), zijn gedrag en stress signalen. Maakt de hond geluiden of niet? Dit kan al heel veel vertellen over welke betekenis het bibberen heeft. Daarnaast bekijk je de context. Is het een kortharige hond die al een tijdje in de sneeuw staat? Dan is de kans groot dat het bibberen (deels) te maken heeft met kou. Begint de hond te trillen als hij in een warme auto gezet wordt? Dan is de kans groot dat hij het erg spannend vindt om in de auto te gaan.

In dit artikel bespreken we een aantal elementen van hondentaal in het kort.

Lichaamshouding

Een van de eerste dingen waar je op kan letten is de houding van een hond.[4] De houdingen van honden worden ingedeeld in de categorieën: neutraal, neutraal alert, (extreem) laag, lager dan neutraal, (extreem) hoog en hoger dan neutraal zijn.

Neutrale houding

Neutrale houdingEen neutrale houding is de houding die een hond heeft als hij volledig ontspannen staat. Voor elke hond en ras is dit weer anders.[4] De honden staan rechtop, maar de oren en staart kunnen verschillen. Sommige honden hebben een staart die (half) naar beneden hangt als ze ontspannen zijn. Sommige honden hebben van nature een staart die rechtop staat: ook als ze ontspannen zijn. Als je wilt weten wat de neutrale houding van jouw hond is, bekijk je hond dan eens een keer uitgebreid als ontspannen staat. Het kan interessant zijn om hier een foto van te maken en het rustig te bekijken. Hoe staan of hangen de oren? Hoe ziet de staart eruit?

Neutraal alerte houding

Neutraal alerte houdingDe neutraal alerte houding is de houding die honden aannemen als ze iets hebben opgemerkt wat hun aandacht trekt. Soms zien ze iets, of ruiken ze iets, of horen ze iets of een combinatie hiervan. Ze worden alert. De oorzaak van de prikkel en het karakter van de hond bepalen of de houding van de hond zelfverzekerdheid uitstraalt of niet. Een alerte houding kan je herkennen doordat de hond rechtop staat en redelijk stil staat. De hond kijkt gefocust naar iets kijkt of kijkt enigszins zoekend om zich heen. De hond onderzoekt of de prikkel iets is wat een mogelijke bedreiging vormt of dat er niks aan de hand is. Op basis van de conclusie van de hond zal er daarna gedrag passend gedrag ingezet worden. Bij een bedreiging zal de hond bijvoorbeeld kunnen gaan blaffen, wegrennen of er juist op af gaan. Is het geen bedreiging zal de hond ontspannen of bijvoorbeeld speels gedrag inzetten.

Lage houding

(extreem) lage houdingDe (extreem) lage houding zie je als de hond door zijn poten zakt, het lichaam, de staart omlaag brengt en de oren naar achteren gaan. Natuurlijk zijn er honden waarbij de stand van de oren vrij lastig is af te lezen, bijvoorbeeld als ze hangoren hebben. Toch kan je vaak als je heel goed kijkt toch veranderingen zien aan de oren. Ook zijn er honden die hun staart niet volledig naar beneden kunnen brengen, vanwege hun lichaamsbouw. Toch zal je ook dan vaak een verschil kunnen zien in de hoogte van de staart, ten opzichte van de neutrale houding. Honden gaan in een extreem lage houding als ze bang zijn. Gaan de oren plat naar achteren en/of gaat de staart tussen de benen? Dan is de hond erg bang. Vaak wordt het lichaamsgewicht ook naar achteren verplaatst.

Daarnaast heb je een lager dan neutrale houding, waarbij de hond alles laag houdt op één ding na. Bijvoorbeeld: het lichaam is laag, de staart is laag maar de oren staat omhoog. Of het lichaam is laag, de oren zijn naar achteren en omlaag gedrukt, maar de start staat (half)hoog. Ook dit heeft weer zijn eigen betekenis.[4]

Hoge houding

(extreem) hoge houdingDe (extreem) hoge houding is een houding waarbij de hond recht op de poten staat. Het lichaam wordt recht omhoog gehouden en soms leunt de hond hierbij wat naar voren. De oren en staart staan ook omhoog (indien de hond dit kan). Dit is een houding die honden aannemen in situaties waarin ze zich zelfverzekerd voelen.

De hoger dan neutrale houding zien we veel meer dan de extreem hoge houding. Hierbij is het lichaam vaak hoog, maar staan de oren óf de staart (half)laag.[4] Dit laat zien dat de hond zich grotendeels zelfverzekerdheid voelt, maar toch enige vorm van onzekerheid ervaart in de situatie.

Zoals je wellicht is opgevallen, kijk bij de lichaamshouding eigenlijk niet alleen naar de houding van het lichaam. Je neemt de stand van de oren en staart mee in het beoordelen van de houding van de hond.

Lichaam en gedrag

Kijk daarnaast naar andere lichaamstaal van de hond. Dit valt niet alleen onder lichaamstaal, maar ook onder gedrag. Gedrag wordt wel eens omschreven als ‘alle uiterlijk waarneembare spier- en klieractiviteiten.’ Bekijk het lichaam van de hond en tegelijkertijd het hondengedrag.

Zoals eerder besproken kan de stand van de oren en de staart je al een heleboel vertellen. Bekijk ook de mimiek, oftewel de gezichtsuitdrukking, van de hond. Let op de ogen van de hond en waar de hond naar kijkt. Fixeert de hond of kijkt hij juist weg? Heeft de hond een gespannen of ontspannen blik? Zien we ‘harde’ ogen of ‘zachte’ ogen? Dit heeft allemaal een andere betekenis.[1] [3] [4] [6]

Hoe ziet de bek eruit? Is de bek open of gesloten? Zijn de lippen ontspannen, gespannen, opgetrokken of naar achter getrokken? Hijgt de hond veel of niet? Hijgen kan verschillende betekenissen hebben. Let ook op of je spierspanning ziet of niet. Kijk ook naar de vacht van de hond: is de hond bijvoorbeeld aan het borstelen?[1] [3] [4] Bij langharige en ruwharige honden is de spierspanning uiteraard niet of nauwelijks waarneembaar. Ook is borstelen dan niet of nauwelijks te zien. Dit kan het soms lastiger maken om de hond te ‘lezen.’

Daarnaast communiceren honden door middel van geur. Dat is voor mensen lastiger om te waarnemen. Echter honden onderling halen veel informatie uit elkaars geuren.

Natuurlijk zijn er nog veel meer gedragingen die honden inzetten om te communiceren. Het zijn er teveel om uitgebreid te bespreken. Maar denk bijvoorbeeld aan honden die tegen je aan komen liggen, achter je benen schuilen, likken, liefdesbeetjes geven, uitvallen, prooivanggedrag en nog veel meer.[5]

Stress signalen

Stress signalen worden ook wel een spanningssignalen genoemd. Ze geven aan dat een hond stress en spanning ervaart in een bepaalde situatie. Er zijn diverse stress signalen, bijvoorbeeld trillen, hijgen en borstelen.[3] [4] Hierover valt nog veel meer te vertellen, maar dat is teveel voor dit artikel. In de toekomst zal PawFive naar alle waarschijnlijkheid een geheel artikel wijden aan stress signalen.

Geluiden

Honden communiceren natuurlijk niet met woorden, zoals mensen. Toch communiceren ze wel degelijk door het maken van geluiden. Zo kunnen honden verschillende dingen vertellen aan andere honden en aan mensen. Denk aan geluiden zoals piepen, janken, huilen, blaffen, grommen, gromblaffen, klappertanden, blazen en zuchten.[1] [3] [4] Heb je bijvoorbeeld een hond die veel blaft of een hond die lang blijft blaffen? Of vraag je je af: waarom piept een puppy of hond? Of waarom begint mijn hond ineens te janken? Dit kan allemaal verschillende oorzaken en betekenissen hebben.[1] [2] [3] [4] Geluiden kunnen in verschillende tonen worden geproduceerd. Daarnaast kan je letten op hoe vaak, hoe lang en wanneer een geluid wordt gemaakt. 

Hondentaal begrijpen, maar ook spreken?

We hebben het kort gehad over het begrijpen van hondentaal. Daarnaast leren honden een heleboel over mensentaal. Zo leren ze bijvoorbeeld onze lichaamstaal aflezen en kunnen ze bepaalde woorden en betekenissen aanleren. Denk aan bijvoorbeeld de woorden zit, af, bal en nog veel meer.

Maar zouden wij mensen nou ook hondentaal kunnen spreken? Is het niet interessant om je af te vragen of je tegen je hond zou kunnen praten in ‘zijn’ taal. Natuurlijk zal geen enkel mens ooit vloeiend hondentaal leren spreken. Wij zijn geen honden, denken niet exact hetzelfde als honden, hebben geen hondenlichaam en zullen bepaalde dingen niet kunnen. Mensen kunnen simpelweg niet borstelen en ook ons blaffen klinkt toch echt heel anders dan een hondenblaf. Maar hoe meer je zal leren over hondentaal, hoe meer je zal merken dat je soms ongemerkt gaat communiceren in een vorm van hondentaal. Voorbeelden hiervan zijn: niet recht op een hond aflopen, maar in een boog. Of een hond niet recht aankijken. Of bewust gapen of extra met ogen knipperen om duidelijk te maken dat je geen bedreiging vormt. Het klinkt een beetje gek, maar het wordt vaker gedaan dan je denkt. Zeker hondenprofessionals maken gebruik van hun kennis van hondentaal om een band met een hond te creëren. Of bijvoorbeeld om een bange hond gerust te stellen.

Waarom zou ik hondentaal moeten leren?

Het is aan ons mensen om de hondentaal te leren begrijpen, zodat er minder ruimte is voor miscommunicatie tussen mensen en honden. Dit kan de band tussen mensen en hond verbeteren en verdiepen. PawFive raadt iedereen die een hond heeft of met honden werkt om je te verdiepen in hondentaal. Het kan zoveel voordelen brengen:

  • Meer begrip voor je hond en een betere onderlinge band 
  • Meer rust en minder frustratie bij mensen (en honden)
  • Betere samenwerking met je hond en het helpt je je hond beter trainen
  • Bijtincidenten voorkomen en verminderen
  • En nog veel meer

In een ideale wereld zouden alle kinderen op jonge leeftijd wat lessen krijgen over algemene hondentaal. We zouden allemaal leren hoe we honden wel en niet moeten benaderen. We zouden leren wat honden over het algemeen wel en niet leuk vinden. Hoe kan je ze het beste aaien, hoe en wanneer kan je samen spelen? Hoe zie je of een hond iets wel of niet leuk vindt? Dit zien wij als een essentiële basisinformatie die wij elk hondenbaasje en elke hond gunnen. Daarnaast is dit basiskennis die we alle huidige eigenaren toewensen. En niet alleen alle eigenaren, maar we gunnen alle honden baasjes en verzorgers toe die ze optimaal begrijpen.

Samenvattend

In dit artikel geven we een introductie in het onderwerp hondentaal. We hebben kort gehad over lichaamshoudingen, lichaamstaal, gedrag, stress signalen en geluiden. Er is natuurlijk nog veel meer te leren over dit onderwerp. Wil je bepaald gedrag begrijpen? Weten wat een speelboog is, hoe een nieuwsgierige hond kijkt, wat een open en gesloten bek zegt over de emoties van de hond? Welke staartkwispels zijn er allemaal en wat betekenen ze zou eigenlijk? Wat zegt de hoogte van de staart nog meer? Wat is het verschil tussen speels grommen en agressief grommen? Hoe herken je dat verschil? Waarom piepen en janken honden en welke betekenissen kan dit hebben? Wat betekent het blaffen van een hond en welke verschillende vormen van blaffen zijn er allemaal? Waarom komt een hond tegen je aan liggen?

Kortom, wil je meer leren over hondentaal? Neem eens een kijkje bij onze Workshop Hondentaal.

Bronvermelding

Tijdens het schrijven van dit artikel zijn de volgende bronnen gebruikt:

  1. Bailey, G. (2002). Wat denkt mijn hond? Baarn, Nederland: Tirion Uitgevers B.V.
  2. Czerwinski, V., Hynd, P.I., Smith, B.P., & Hazel, S. (2014). Maternal care differs between litters of labradors: A pilot study. Journal of Veterinary Behavior Clinical Applications and Research  9(6):16-17. https://doi.org/10.1016/j.jveb.2014.09.056
  3. Gaus, M., Gaus, S. (2013). Hondentaal is lichaamstaal. Utrecht, Nederland: Kosmos Uitgevers.
  4. Gootjes, N., Gaus, S. (2005). Begrijp ik mijn hond? ’s-Graveland, Nederland: Fontaine Uitgevers B.V.
  5. Mehrkam, L. R., & Wynne, C. D.L. (2014). Behavioral differences among breeds of domestic dogs (canis lupus familiaris): Current status of the science. Applied Animal Behaviour Science, 155, 12–27. https://doi.org/10.1016/j.applanim.2014.03.005
  6. Schenkel, R. (1967). Submission: Its Features and Function in the Wolf and Dog. American Zoologist7(2): 319-329. https://doi.org/10.1093/icb/7.2.319