Denksport is een veelomvattende term die staat voor diverse oefeningen, neuswerk voor honden, hondenpuzzels, denkspellen en spelletjes waarbij honden ‘een probleem’ moet oplossen. Dit biedt verschillende voordelen voor de hond, maar ook voor de baas. Het kan honden mentale uitdaging, verrijking, stress vermindering, plezier en nog veel meer bieden.
Voor zowel mensen als honden bestaan er fysieke sporten. Fysieke sporten die mensen die zijn bijvoorbeeld atletiek, badminton, basketbal, boksen, fietsen, voetballen en golfen. Fysieke sporten voor honden zijn bijvoorbeeld agility, canicross, doggydance, flyball, frisbee, speuren en jachtsport. Daarnaast zijn er ook denksporten voor mensen. Denk aan dammen, schaken en bridge.
Voor honden zijn er weliswaar geen officiële denksporten, maar je een aantal activiteiten vergelijken met dammen en schaken voor honden. Denk hierbij aan oefeningen, hondenpuzzels en spelletjes waarbij de hond ‘een probleem’ moet oplossen. Hierbij worden ze gestimuleerd om hun natuurlijke instinct, hersenen en cognitieve vermogens te gebruiken. Bij denksport kan je denken aan neuswerk, hersenwerk, hondenpuzzels, snuffelmatten, verrijkende spellen en meer. Denksporten zijn met name erg geschikt voor honden vanaf 5 maanden.
Wat zijn de voordelen?
Bij veel denksporten moet een hond een persoon, speeltje of voertje zoeken. Dit doen honden deels met hun ogen of oren, maar vaak gebruiken ze hun neus. Snuffelen verlaagt het hormoon cortisol bij honden. Cortisol wordt ook wel het stress hormoon genoemd. Daarnaast draagt snuffelen bij aan de aanmaak van endorfine, dopamine en oxytocine in het lichaam van de hond. Endorfine werkt stressverlagend en wordt ook wel het gelukshormoon genoemd. Het veroorzaakt een gevoel van welbevinden, geluk en vermindert lichamelijke pijn. Dopamine is een stof die hoort bij het beloningssysteem van de hersenen. Het zorgt ervoor dat de hond zich tevreden en beloond gaat voelen.
Oxytocine is een neuropeptide dat als hormoon en neurotransmitter fungeert. Het lijkt een belangrijke rol te spelen bij het verbinden van sociale contacten met gevoelens van plezier. Simpel gezegd: snuffelen draagt bij aan het gevoel van geluk, tevredenheid, beloning en plezier. Het vermindert stress en lichamelijke pijn. Zo stimuleer je allerlei positieve gevoelens bij je hond. Voor het snuffelen wordt de hond niet alleen beloond met positieve gevoelens, maar soms ook met voertjes die hij vindt. Deze voertjes kunnen op zichzelf ook positieve gevoelens bij je hond oproepen. Je hond krijgt dus meerdere beloningen. Dit stimuleert de hond om door te gaan met zoeken. Het snuffelen wordt hierdoor zelf-belonend voor je hond.
Daarnaast kan denksport een mogelijkheid bieden om extra verrijking te bieden aan het leven van je hond. Het kan een hele ontspannende bezigheid zijn voor je hond. Maar ook de inspanning die kan komen kijken bij denksport, kan voordelen bieden. Zo kunnen honden behoeften hebben aan een zoektocht naar eten of naar de jacht op eten. Denksport kan (deels) helpen bij het voorzien in deze behoefte. Na een zoektocht naar eten, speuren of jagen kunnen honden een heel voldaan gevoel ervaren.
Denksport geeft honden ook de mogelijkheid geeft om hun cognitieve vermogens te gebruiken. Bij denksport moeten honden vaak ‘een probleem’ oplossen. De hersenen van de hond worden geactiveerd. Tijdens deze inspanning krijgt de hond een mentale en geestelijke stimulatie. Als het een hond regelmatig lukt om oplossingen te bedenken voor moeilijke problemen, ervaren ze vaker momenten van succes. Dit kan sterk bijdragen aan het zelfvertrouwen van een hond.
Het laatste voordeel dat we nog willen benoemen is dat denksport de band met je hond kan verbeteren en versterken. De mate van samenwerking hangt af van de soort denksport die je doet. Bij sommige activiteiten werk je nauw samen en bij andere activiteiten kan de hond zelfstandiger aan de slag. Afhankelijk van je hond, de fase waarin jullie je bevinden en nog veel meer kan je bepalen welke denksporten het meest geschikt zijn voor jullie.
Wat zijn de nadelen
Het is belangrijk dat je gaat kijken wat je hond leuk vindt om te doen. Je hond zal niet alle soorten denksport even leuk vinden. Sommige oefeningen zullen zelfs frustratie kunnen opleveren bij de hond. Soms ligt dat niet aan de oefening, maar aan de manier waarop jullie de oefening doen. Als je merkt dat je hond gefrustreerd raakt, kan je een paar dingen doen. Vraag jezelf eerst af of de hond de bedoeling van de oefening begrijpt. Heb je het misschien niet duidelijk uitgelegd? Heb je misschien een te moeilijke oefening uitgekozen? Hebben jullie de oefening stap voor stap opgebouwd? Ben je misschien te snel naar de volgende stap gegaan? Soms raken honden gefrustreerd als ze niet begrijpen wat de bedoeling is. Ze kunnen bijvoorbeeld beginnen te blaffen, gaan het spel slopen, verliezen interesse, lopen weg of weigeren nog iets te doen.
Begrijpt de hond het spel wel, maar wilt hij het niet doen? Dit kan verschillende redenen hebben. Mogelijk heeft je hond pijn of slecht geslapen? Is er misschien teveel afleiding om jullie heen? Of heeft hij die dag simpelweg geen zin? Soms kan de oplossing heel simpel zijn: stop en probeer het later, de volgende dag of een paar dagen later weer. Als je hond een spel eerst wel wilt doen, maar erna niet meer kan dat ook verschillende oorzaken hebben. Heb je wel voldoende pauzes genomen? Misschien is de hond moe: fysiek moe of mentaal moe. Soms helpt een korte pauze en soms is het misschien wel voldoende geweest voor die dag. Zeker bij jonge honden, oudere honden en honden met beperkingen moet je niet vergeten daar rekening mee te houden.
Ook zijn er hondenrassen die gewoon snel verveelt raken. Of honden die een oefening twee keer willen doen en het dan wel weer mooi vinden geweest. Verder kan het natuurlijk ook zo zijn dat je hond dat specifieke spel niet leuk vindt. Kijk of je kan ontdekken welke oefeningen je hond leuk vindt om te doen. Ook zijn er honden die überhaupt niet zo gek zijn op denksporten: in welke vorm dan ook.
De spelregels voor denksport met je hond
Als je zelf wilt beginnen met het doen van denksport met je hond. Dan zijn er hier een aantal spelregels voor jou en je hond.
Begin simpel
Begin simpel. Bouw het niveau op en de moeilijkheidsgraad van de spelletjes op. Leer de hond de bedoeling van een spelletje begrijpen. Daar waar nodig, kan je je hond helpen. Stap voor stap kan je het dan iets moeilijker maken. Dit hoeft niet in één sessie. Geef hem even de tijd om uit te zoeken wat de bedoeling is. Zo kan hij zijn intelligentie en cognitieve vaardigheden gebruiken. Verwacht niet van je hond dat hij meteen de moeilijkste spelletjes kan doen. Van kinderen verwachten we ook niet dat ze meteen naar de middelbare school kunnen. Ze gaan eerst naar groep 1, 2, 3, 4, etc. van de basisschool. Het doel bij denksport is niet om zo snel mogelijk het hoogste niveau te behalen. Het gaat om het proces: samen met je hond bezig zijn.
Neem voldoende pauzes
Het is belangrijk om ook onvoldoende pauzes te bieden aan je hond. Het is makkelijk om enthousiast te raken en als je hond enthousiast is, kan het snel gebeuren dat je vergeet om pauzes te houden. Dit is heel begrijpelijk, maar door daar bewust van te zijn kan je erop letten. Pauzes zijn belangrijk, omdat honden moe en overprikkelt kunnen raken. Daarnaast is het doen van nieuwe dingen niet alleen voor mensen, maar ook voor honden spannend. Er kan zowel positieve, als negatieve spanning ontstaan.
Maar ook positieve stress bouwt zich op. Tijdens een pauze kan de spanning weer zakken. Hoe vaak en wanneer je pauzes moet houden is afhankelijk van je hond. Jonge honden kunnen zich kort concentreren en oudere honden zijn sneller vermoeid. Houdt ook rekening met hoe hoog de stress bij jouw hond normaal gesproken is. Heb je een hond die van nature gespannen is, snel zorgen maakt, nieuwe dingen eng vindt of pessimistisch is ingesteld? Dan zal je hond vaker pauzes nodig hebben. Ook kan het zijn dat je je denksport sessies wat korter moet houden. Kijk daarnaast naar hoe opgewonden jouw hond raakt van bepaalde activiteiten. Pas de duur en frequentie van je sessies hierop aan.
Kijk naar de lichaamstaal, stress signalen en kalmerende signalen van je hond om te zien wanneer je hond pauze nodig heeft en wanneer het tijd is om te stoppe
Let op je eigen lichaamstaal
Let op je lichaamstaal wanneer je de hond helpt, iets klaar zet of wanneer je staat te kijken bij de activiteit. Honden communiceren voornamelijk met lichaamstaal. Voor een hond kan het heel spannend of zelfs eng zijn als je over de hond heen hangt. Of als je recht op de hond afloopt of recht voor de hond staat of zit te kijken. Dit zijn dreigende houdingen en de hond zal op zijn minst afgeleid raken.
Je hond kan ook de behoefte of het reflex krijgen om terug te communiceren. Dit doen honden ze bijvoorbeeld met kalmerende signalen. Kalmerende signalen zijn o.a.: wegkijken, langzamer bewegen, ogen knipperen. Hiermee probeert de hond mogelijk om jou te kalmeren en de dreiging (in zijn ogen) te doen stoppen. Ook kan het spannend zijn voor je hond of je hond afleiden van zijn taak, als jouw lichaamstaal tegenstrijdig is. Of als je zelf heel gespannen bent. Of als je je hond te druk gaat aanmoedigen. Dit zijn allemaal dingen die effect kunnen hebben op het verloop van jullie activiteit.
Niks is fout
Voor denksporten zijn er geen competities of wedstrijden. De activiteiten hoeven niet snel of perfect uitgevoerd te worden. Het is juist de bedoeling dat je hond in zijn eigen tempo en op zijn eigen manier mag onderzoeken wat de bedoeling is. Stel je pakt een denkpuzzel en je verwacht dat de hond meteen de snoepjes gaat zoeken. Misschien is jouw hond het type dat de onbekende denkpuzzel liever eerst nader onderzoekt en besnuffelt. Geef hem of haar die tijd. Daarna kan je het wat meer aanmoedigen om bijvoorbeeld een snoepje te zoeken in de denkpuzzel. Of kan je eventueel helpen.
Let er ook op dat je zelf niet gefrustreerd raakt, een geïrriteerde stem krijgt of ongeduldig wordt. Een hond kan dit als straf ervaren. Je kan het zelfvertrouwen van de hond ermee omlaag brengen. Straf en correcties zijn absoluut uit den boze bij denksport. Indien je een hond straft, kan het zijn dat je hond een volgende keer iets niet durft uit te proberen of te onderzoeken. Dan is het hele doel van denksport weggevallen. Belonen en aanmoedigen is juist heel belangrijk.
Hoe kan ik zelf denksport met mijn hond gaan doen?
Er zijn vele denkspellen die je kan kopen: snuffelmatten, hersenwerk, hondenpuzzels, denkspellen en nog veel meer. Je kan vele denkspellen ook zelf maken: gratis hondenspelletjes. Wees hierin creatief: verstop bijvoorbeeld voertjes in een kartonnen doos of plastic bak. Vul die verder papiersnippers, proppen van kranten papier, kartonnen wc-rollen, ballen, stro, hooi, blaadjes of iets anders. Of bouw een zandbak op of een stuk grond waar je hond kan zoeken, graven, etc. Je kan ook veel normaal materiaal veranderen in materiaal voor denksport: plastic bakjes, simpele plastic vormpjes uit de kinderzandbak, emmers, diepvriesbakjes, rubberen deurmatten met gaten en meer. Zorg er wel voor dat het materiaal dat je gebruikt niet gevaarlijk is om te gebruiken met je hond. Let er bijvoorbeeld op dat het materiaal niet klein genoeg is om in te slikken. Let goed op dat je hond het niet gaat slopen en kleine stukken materiaal doorslikt. Je kan ook zelf een snuffelmat maken voor je hond.
Verder kan je heel veel dingen buiten gebruiken voor denksport. Loop bijvoorbeeld over boomstronken met je hond of laat je hond over boomstronken lopen. Laat je hond over een boomstronk of tak springen, mits je hond geen gezondheidsklachten heeft. Of laat de hond juist onder laaghangende tak doorlopen. Doe een sla om om enkele bomen. Of laat je hond op een afgezaagde boomstronk zitten. Let uiteraard op splinters. Dit kan een mooie balans en coördinatie oefening zijn. Verstop voertjes in een boomschors, in het gras of tussen de bladeren. Laat je hond vervolgens speuren.
Sommige mensen smeren bijvoorbeeld paté op een boomstronk en laten een hond dat eraf likken. Je kan ook van te voren voertjes op een route verstoppen, onthouden waar de voertjes ongeveer liggen en gaan dan langs de route met hun hond lopen. Zo creëer je een snuffelroute vol voertjes voor je hond waar je hond kan speuren. Je kan een parcours lopen om rustig doorheen te lopen. Dit hoeft niet snel: doe het bewust en geniet er samen van. Bij zo’n parcours kan je bijvoorbeeld een rondje om een paal of boom lopen. Je kan je hond onder een bank laten lopen. Loop over verschillende en onregelmatige ondergronden. Dit is ook goed voor honden om de balans en het evenwicht te trainen. Daarnaast helpt het honden om bewuster te worden van hun eigen lichaam. Ze leren hun lichaam op andere manieren gebruiken. Zo kan je zelfs elementen uit fysieke sporten combineren met denksport.
Samenvattend
In dit artikel geven we een introductie in denksporten. Ook wel hersenwerk, denkspelletjes, hondenpuzzels en neuswerk voor honden genoemd. Bij denksport moeten honden ‘een probleem’ oplossen. Het draait niet om snelheid of perfecte resultaten, maar genieten van de activiteit. Het kan honden mentale uitdaging, verrijking, stress vermindering, plezier en nog veel meer bieden. Denksporten kan je zelf aanschaffen, zelf maken en zowel binnen als buiten doen.
Wil je meer leren over denksporten of aan de slag in de praktijk? Neem eens een kijkje bij onze Workshop Denksport voor je hond. In deze workshop maken jij en je hond op een interactieve manier kennis met verschillende vormen van denksport.